Անվանափոխություն: Անտեղյակությու՞ն, թե՞ միտումնավոր զեղծարարություն...

Խորհրդային տարիներին լույս տեսած «Սովետական Հայաստանի հանրագիտարան» հատորաշարի հատորներից մեկում, «թեոսոֆիա» հոդվածի վերջնամասում հայ ընթերցողին հրամցվում է տեղեկություն, որ փիլիսոփայական այդ ուղղության հիմնադիրներից է Ե. Բլավատսկին (տղամարդ): Եթե ընթերցողը քիչ թե շատ ծանոթ է 19-րդ դարի հայ ժողովրդի պատմությանը, ապա մեծագույն հաջողությամբ կարող է ենթադրել, որ նշված անձը Խաչատուր Աբովյանի ժամանակներում ապրած և նրա անհետացման հետ որոշակի առնչություն ունեցած Բլավատսկին է, որն այդ տարիներին ցարական իշխանության կողմից նշանակված է եղել Երևանի նահանգի նահանգապետ: Իսկ իրականությունն այն է, որ թեոսոֆիայի իսկական հիմնադիրը Ելենա Պետրովնա Բլավատսկայան է, որը 17 տարեկան հասակում կարճ ժամանակով դժբախտություն է ունեցել նշված նահանգապետի կինը համարվելու և փախել է նրանից, որպեսզի պահպանի կուսությունը...

Անվանափոխության այս գործը մեր օրերում հաջողությամբ շարունակում է Հայ Արիական Միաբանության անդամ ոմն Քուրմ Մանուկ, որը Գ. Գյուրջիևին նվիրված իր հոդվածում գրում է հետևյալը. «...Ոմանք Գյուրջիևին համեմատում են Կալիոստրոյի (Ջուզեպե Բալզամոյի), ոմանք էլ՝ «անմահ» Սեն-Ժերմենի (18-րդ դ.) հետ, ում հայտնի թաքնատես Ն. Բլավացկայան դասել է «տիբեթյան մեծ վարպետների» շարքը»...  Ինչպես տեսնում ենք, թոսոֆիայի հիմնադիրն այս մեջբերման մեջ արդեն որպես կին է ներկայացվում, բայց պահպանել է իր երբեմնի ամուսնու ոչ միայն ազգանունը, այլ նաև անունը (Նիկիֆոր):

Անվանափոխության այս մոլուցքի զոհ է դարձել նաև ինքը՝ Գյուրջիևը: Այսպես՝ հայ-արիական նախապատմական հսկա նահապետների հետ Արագածի ծերպերում «զրույցի բռնված» Արթուր Արմինն իր վերջերս լույս տեսած գրքի 121-րդ էջում գրում է, որ «հոտային վարքագծի» գաղափարախոսներից մեկը(՞) Իվան Գուրջիևն է, որն ինչ-ինչ գիտելիքներ է քաղել Աֆղանստանի սուֆիստական ինչ-որ  համայնքում և դրանց հիման վրա կերտել ու տարածել ինչ-որ նոր ուսմունք... 

Անհեթեթություն չէ՞ արդյոք, որ նոր ուսմունքների մասին դատողություններ է անում մեկը, որն անգամ տեղյակ չէ, որ իր կողմից նշված Իվան Գյուրջիևն իրականում 20-րդ դարասկզբի աշուղներից է,  և «աշուղ Ադաշ» մականունով եղել է Ջիվանու աշուղական դաստայի հայտնի անդամներից մեկը: Իսկ, այ, նրա ավագ որդին՝ Գյումրիում ծնված Գեորգի Գյուրջիևն իրոք համաշխարհային ճանաչում ստացած ուսմունքի հիմնադիր է՝ ուսմունք, որը ոմանք անվանում են «Էզոթերիկական քրիստոնեություն», ոմանք էլ պարզապես «Չորրորդ ուղի»...